شناخت سازها-فلش

تم و انواع گوناگون آن

پس از موتیف کوچکترین ایده موسیقایی تم(theme)است که بیشتر به صورت ملودی جلوه گر می شود و ساختمان موسیقی بر آن تکیه دارد.تم در حقیقت موضوع اصلی برای بیان احساس در موسیقی است و چون حاوی عناصر گوناگون و مشخصی است که پرورش و دگرگونی و توسعه آنها باعث خلق یک اثر موسیقی می شود می توان تم را نطفه تشکیل دهنده یک قطعه موسیقی به شمار آورد.

از اتصال چند موتیف مختلف به یکدیگر و یا تکرارهای گوناگون یک موتیف هم می توان تمی  باارزش و پیشرو و قابل گسترش ایجاد کرد.

عناصر مختلف تم ممکن است ریتمیک،هارمونیک،ملودیک و یا ترکیبی از هر سه باشند و جمله کاملی را بسازند.

تم اگر از دو قسمت مساوی و مجزا از یکدیگر تشکیل شود،آن را پریود(period) و جمله را پریودیک می نامند،ولی در غیر این صورت تم،عبارتی(satz)نامیده می شود.

در جمله پریودیک،مانند مصراع های یک بیت شعر،شباهت زیادی بین دو قسمت آن وجود دارد ولی با این حال برای مقایسه و مشخص کردن آنها از یکدیگر قسمت اول را پیشرو(antecedent)و قسمت دوم را دنباله رو (consequent)می نامند.

جمله های پریودیک را بنا به نوع فرود(cadence)های آخر پیشرو و دنباله رو به پنج نوع تقسیم کرده اند:

1.نیم جمله پیشرو با نیم فرود(half - close)،یعنی وصل آکورد درجه اول به پنجم،و نیم جمله دنباله رو با فرود کامل یعنی وصل درجه پنجم به اول خاتمه می یابد.

مثال شماره8

برای دیدن شکل

به طوری که در این پریود ملاحظه می شود تمام میزان ها در قسمت پیشروو دنباله رو مانند یکدیگرند و فقط تفاوتی بسیار اندک در میزان های آخر نیم جمله ها دیده می شود،گو اینکه ریتم آن ها یکی است.

2.نیم جمله پیشرو با یک مدگردی به مایه نمایان با استفاده از فرود آن مایه،و نیم جمله دنباله رو با فرود کامل در مایه اصلی به پایان می رسد.

مثال شماره ی 9

برای دیدن شکل

3.نیم جمله پیشرو با استفاده از فرود کامل در مایه اصلی تمام می شود ولی جمله دنباله رو با استفاده از فرود کامل به مایه نمایان مدگری می کند.

تنالیته و مدالیته،گام اول و انواع آن

تنالیته (key) عبارت از کیفیتی است که از مقایسه نغمه های مختلف موجود در یک گام با نغمه ای ثابت به نام تونیک احساس می شود.

مدالیته نحوه قرار گرفتن فاصله های مختلف این  نغمه ها با یکدیگر و با تونیک است و گام رشته ای از نغمه های پی در پی به شکل نردبان است که در درون یک هشته(octave) با فاصله های متصل در کنار یکدیگر قرار دارند.

به طور کلی دو نوع گام کروماتیک(chromatic) و دیاتونیک(diatonic) در موسیقی کاربرد دارد. گام کروماتیک غربی از دوازده نیم پرده (هفت نیم پرده دیاتونیک و پنج نیم پرده کروماتیک) تشکیل شده است و گام دیاتونیک (diatonic scale) از فواصل پرده (tone) و نیم پرده(semitone) و یک نیم پرده(a tone-and-a half) یا فاصله دوم افزوده augmented second) که به ترتیبی خاص کنار یکدیگر قرار دارند به وجود آمده است.

در گامهای غیر اروپایی فواصل دیگری نیز در میان درجات گام (scale degrees) وجود دارد مثلاً در یکی از اقسام گام های ژاپنی به نام هیرا جوشی (hirajoshi) علاوه بر فاصله های پرده و نیم پرده، فاصله متصل دو پرده ای نیز دیده می شود. درجات گام هیراجوشی از مبنای لا، عبارتند از:لا، سی، دو، می، فا، لا. این گام پنج درجه ای نیم پرده دارد(pentationic hemitonic scale) نامیده می شود که فواصل آن در یک اکتاو به این ترتیب:پرده-نیم پرده => دوپرده،نیم پرده  => دوپرده است.

گام هایی که در موسیقی غربی مورد استفاده قرار گرفته اند و به ترتیب عبارتند از:

1.گام بزرگ، که فواصل درجه های آن نسبت به یکدیگر و به ترتیب ،پرده- پرده- نیم پرده، پرده، پرده- پرده- نیم پرده است. نام دیگر این گام ایونین (ionian) است.

2.گام کوچک هارمونیک که فواصل درجه های آن نسبت به یکدیگر به ترتیب، پرده- نیم پرده- پرده، پرده،نیم پرده-یک و نیم پرده- نیم پرده است.

3.گام کوچک ملودیک که فواصل بالا رونده درجات آن نسبت به یکدیگر به ترتیب، پرده- نیم پرده- پرده، پرده، پرده-پرده- نیم پرده و فواصل پایین رونده درجات آن از هشتم به اول، پرده- پرده- نیم پرده، پرده، پرده- نیم پرده- پرده است.

4.گام بزرگ هارمونیک(moll dur) که فاصله های دانگ اول آن مانند گام بزرگ و فاصله های دانگ دوم آن مانند دانگ دوم گام کوچک هارمونیک، یعنی پرده- پرده- نیم پرده، پرده، نیم پرده- یک و نیم پرده- نیم پرده است.و گام بزرگ ملودیک که بالارونده آن مانند گام بزرگ، ولی پایین رونده آن به صورت پرده- پرده- نیم پرده- پرده- نیم پرده-  پرده- پرده است.

برای روشن شدن مفهوم تنالیته و مدالیته بهتر است چهارقسم، گام بزرگ و کوچک هارمونیک و کوچک ملودیک و بزرگ هارمونیک و بزرگ ملودیک را با شروع از یک مبنا با هم مقایسه کنیم.

مثال شماره5

برای دیدن عکس کلیک کنید

تغییرات موتیف

با بررسی برش دوم مثال شماره1متوجه می شویم که دومین موتیف، یک فاصله سوم پایین تر از موتیف اول، و موتیف سوم یک فاصله سوم  پایین تر از موتیف دوم شروع شده است. این گونه تنوع که موتیف را از نغمه ها یا درجات دیگر گام شروع کنند، مارش ملودیک(sequence) گویند.

اگر طول زمانی هر یک از نغمه های موتیف را نصف کنند این عمل را کهانش(diminution) و اگر هر یک را به نسبت دو برابر بزرگ کنند مهانش (augmentation) گویند. در این گونه تغییر موتیف گاهی نیز در صورت لزوم ممکن است تمام نغمه ها به یک نسبت بزرگ و کوچک نشوند، ولی به هر صورت این عمل نیز در آهنگ سازی به منظور ایجاد تنوع کاربرد بسیار دارد.

مثال شماره2

 برای دیدن شکل کلیک کنید1

برای دیدن شکل کلیک کنید 2

شکل 3

شکل 4

همان طور که در آینه، تصویر اجسام از نظر جهت به شکلی دیگر در می آید، آهنگ سازان نیز برای ایجاد تنوع از تصاویر مختلف موتیف یا قسمتی از جمله در قطعات موسیقی خود استفاده می کنند. مثلاً اگر آیینه ای را به طور عمودی در کنار موتیف قرار دهیم، موتیف به شکل از راست به چپ ، و اگر آن را به طور افقی در بالا یا پایین موتیف قرار دهیم تصویر موتیف به شکل واژگون در می آید. با استفاد از این ابتکارات می توان موتیف را به صورت چهار شکل:اصلی(original)، قرینه آینه وار افقی(mirror cancrizans)، قرینه آینه وار قائم(mirror inversion) و آینه وار افقی آینه وار قائم یا آینه وار قائم آینه وار افقی ارائه نمود و با استفاده کاربرد این شکل ها بر روی درجات مختلف گام حالات گوناگونی از موتیف و غیره را بدست آورد.

مثال شماره3

 برای دیدن شکل کلیک کنید

ملودی، جمله و اجزای آن:

موتیف،برش،نیم جمله،جمله و تجزیه و تحلیل آن

موسیقی کلاسیک از سه لایه ملودی،هارمونی ،باس و به عبارت ساده تر از دو لایه ملودی و هارمونی تشکیل شده است.

از توالی صداهای موسیقی یا نغمه ها،با استفاده از فواصل متصل و منفصل بالارونده و پایین رونده که رشته واحدی از نغمه ها به ترتیبی ویژه و مؤثر را تشکیل می دهند،ملودی حاصل می شود، مانند آوازی که به وسیله صدای انسان خوانده یا آهنگی که به وسیله یک سازبادی مثل فلوت و غیره نواخته می شود.

هر کس که به موسیقی می اندیشد بلافاصله مفهوم ملودی به ذهنش راه می یابد،به طوری که برای بعضی از افراد،موسیقی همان ملودی است.البته این تصور تا حدودی درست است ،زیرا قسمت نسبتاً مهم موسیقی از نغمه هایی افقی که مانند حرکات موج مرتباً دگرگون می شوند و بالا و پایین می روند و در طول زمان حرکت می کنند و قسمت دیگر ،از نغمه های عمودی متوافق که به طور همزمان و مانند سایه آنها را تعقیب می کنند و هارمونی نام دارند،تشکیل شده است.اگر این تعریف را بپذیریم متوجه می شویم که ساختن یک قطعه موسیقی بدون وجود ملودی امکان پذیر نیست و اگر ملودی را متشکل ار نغمه هایی بدانیم که یکی پس از دیگری می آیند هیچ مصنفی نمی تواند از به وجود آمدن آن در موسیقی اش پرهیز کند.بنابراین می توان گفت که هر آهنگ ساز همواره ملودی خلق می کند و ملودی های مختلف ممکن است به صورت قطع های گوناگونی مانند حمله پریودیک ،جمله عبارتی، نیم جمله، برش و موتیف باشد.

موتیف مانند سلول زنده در بدن جانداران کوچک ترین واحد دارای مفهوم در موسیقی است و همانطور که از اجتماع تعداد زیادی از سلول ها نسج به وجود می آید ، از تکرار تعداد موتیف نیز می توان یک برش(section)،نیم جمله(phrase)،جمله(sentence) و حتی یک قطعه موسیقی تصنیف کرد.

موتیف(motif)مجموعه ای شامل تکرار یک نغمه (tone)معین یا چند نغمه مختلف با وزنی بسیار مشخص است که اهمیت وزن در آن بیشتر از عامل فاصله است و از تکرارهای آن در سطح های مختلف بازشناخته می شود،ولی این تکرارها الزاماً یکسان نیست بلکه به منظور ایجاد تنوع و پرهیز از یکنواختی در موسیقی،می توان موتیف را در مبناهای مختلف و یا با تغییرات وزن(ریتم) یا اضافه کردن یکی از دو نغمه به آن و یا ساختارهای متنوع دیگر مورد استفاده قرار داد،مشروط بر آنکه پس از تغییرات قالب هویت اصلی آن قابل شناسایی باشد.چنانچه یکی از دو نت به انتهای موتیف اضافه شود آن را موتیف تمدید شده می نامیم.